görsel | metin

Rosângela Rennó
1962’de Brezilya, Belo Horizonte’de doğdu / Brezilya, Rio de Janeiro’da yaşıyor

Adriano Pedrosa (AP): İstanbul’da sergilenen yapıtlarınız Brezilya’daki yıkımlarla bir şekilde ilişkili iki arşiv hakkında. Biri 1950’lerin sonunda Brasília’yı inşa eden inşaat işçileriyle ilgili bir arşiv, diğeri ise Rio de Janeiro’daki Biblioteca Nacional’dan (Milli Kütüphane) çalınan tarihi fotoğraflar.

Rosângela Rennó (RR): Fi Tarihinde (Imemorial), yeni başkent Brasília’yı oluşturan hükümete bağlı inşaat şirketi Novacap’ın eski dosyalarında yer alan fotoğraflar temel alınarak 1994’te yapıldı. Bu dosyalar artık Brasília Kamu Arşivi’nde ve ilk büyük araştırma projemin temelini oluşturdular. Karışık ve iyi muhafaza edilmemiş 20.000 kadar dosyayı tarayan arşiv görevlilerinin de yardımıyla, başkentin inşaatı sırasında hayatlarını kaybettikleri doğrulanmış işçilere ait yaklaşık 60 portre buldum. Bu proje sayesinde Brezilya’da toplumsal bellek ve tarihi miras alanındaki korkunç ihmalin farkına vardım. Tarihimiz hafıza kaybının yarattığı boşluklarla kötü bir şekilde anlatılıyor; ülkenin varlıklı, canlı ve lekesiz bir geleceğe giden yolu daima birtakım olaylarla kesiliyor. İşçilere ait görüntüleri toplamak ve gözler önüne sermek, Başkan Juscelino Kubitschek’in gelecek için tasarlanmış modernist şehir rüyasının gerçekleşmesi uğruna insan hayatıyla ödenen muazzam bedele ilişkin bir eleştiri ve benim “aykırı anıtım”. 2005 – 510117385 – 5 (2008–9) adlı kitabımınsa iki versiyonu bulunuyor: Biri 10 nüsha basılan bir “sanatçı kitabı”, diğeri ise kütüphanelere ücretsiz dağıtılmak üzere hazırlanmış 500 adet ofset baskıdır. Milli Kütüphane’den çalınmış 800’ü aşkın fotoğraftan 101 tanesinin arka yüzlerinin röprodüksiyonlarını içermektedir. Bunlar 2005 yılında alındı ve dört yıllık bir süre zarfında iade edildiler. Çoğu İmparator II. Dom Pedro’nun ünlü özel kütüphanesine aitti ve 19. yüzyıl sonlarında kendisi tarafından Brezilya Milli Kütüphane Vakfı’na bağışlanmıştı. Yapıtın adı, hırsızlık yapıldığı sırada yürütülen federal polis soruşturmasının dosya numarasından geliyor. Dosya henüz kapanmadı. Okur/izleyici, bir fotoğrafı yalnızca fotoğrafçının adı ve resmin altında yazılı açıklayıcı metinle “tanıyabilir.” Fotoğrafçıların yapıtlarına ve bakışlarına, özellikle de arzu ve hırsızlık nesneleri üreten yaratıcılar olarak miraslarına saygı göstermeyi temel alarak, yalnızca arka yüzlerini gösterip fotoğrafları gizli tutmak benim mesele karşısındaki tepkimdi. Dolayısıyla fotoğraflardan ziyade önemli bir koleksiyonun çalınmasına odaklanılıyor. Bu görüntülerin gizli tutulması, mirasımızın çalınmasını sergiliyor.

AP: Fi Tarihinde ile 2005 – 510117385 – 5 arasında 15 yıllık bir süre var. Çalışmalarınız bu dönemde nasıl bir değişiklik gösterdi?

RR: Yaklaşımlarım, siyasi ve estetik etkinliklerim bugün daha net ve incelikli bir hale gelmiş olabilir, yinede görüyorum ki 15 yıllık çalışmam boyunca tarihsel hafıza kaybına dair böyle hikayeleri saplantılı bir şekilde takip etmeyi sürdürmüşüm. Çok yoksul insanların bulunduğu çok varlıklı bir ülkede yaşadığımıza ve çoğumuzun dikkatini hiç çekmemiş eski ihtişamın kalıntılarını şimdiden inanılmaz fiyatlara satıyor olsak da parlak geleceğimize daha ulaşmamış olduğumuza inanıyorum hala.