görsel | metin

Elizabeth Catlett
1915’te ABD, Washington DC’de doğdu/ Meksika, Cuernavaca’da yaşıyor

Jens Hoffmann (JH): Elizabeth Catlett her zaman insanlıkla ve toplumsal değişim konularıyla ilgiliydi. Duygudaşlık ve siyasi eğilimlerle yaptığı simgesel baskı çalışması Maraba (1952/1968), grafik portre tarzının erken tarihli en somut örneklerinden biridir. Bu portredeki kadın ırgatın yıpranmış yüzü, yaşadığı zorlukları anlatmaktadır. Maraba sisteminde toprak sahibi, toprağın bir kısmını, o topraktan çıkan ürünün yarısını kira niyetine almak üzere bir kiracıya tahsis eder. Esasında yeni bir kölelik sistemi olan marabalık, iç savaş sonrası Amerika Birleşik Devletleri’nin güneyinde, bir kuruşu bile olmayan, ama toprakla ilgili deneyimli eski kölelerin çok olduğu dönemde yayılmıştır. Catlett, Kuzey Carolina’ya yaptığı ziyaretlerde pek çok maraba görmüştür. Bu baskıdaki marabanın onurlu ve güçlü duruşu, içinde olduğu zor durumu maskelemektedir. Mazlum değil, muzaffer görünmektedir.

Adriano Pedrosa (AP): Catlett, çalışmalarının geniş kitlelere ulaşabilmesini istediğinden çoğu zaman sadece figüratif çalışmalar üretmiştir. Baskı tekniğini seçmesinin en önemli sebeplerinden biri de budur, çünkü baskının çoğaltılıp dağıtılması kolaydır. Anne ve Çocuk (1939) gibi heykelleri tüm eserleri arasında önemli bir yer tutsa da, sanatçı en çok baskılarıyla tanınmaktadır. 1940’larda Meksika’ya taşınan sanatçı, efsanevi Taller de Gráfica Popular’a (Grafik Sanatlar Halk Atölyesi) dahil olmuştur.

JH: Bu örgüt, 1937’de sanatçılar Leopoldo Méndez, Pablo O’Higgins ve Luis Arenal tarafından kurulan eylemci bir baskı kolektifidir. Catlett, örgütte geçirdiği zamanın ne kadar değerli olduğundan, en iyi yapıtlarını burada ürettiğinden ve diğer sanatçılardan geribildirim alabildiğinden bahseder. Bu dönemde, sınırlı sayıdaüretilen baskı, poster, afiş ve ilanlarda en çok tercih edilen yöntemler linolyum baskı ve ağaç baskıdır. Taller’den çıkan yapıtların büyük bir kısmı siyasi açıdan duyarlıdır. Buradaki sanat çalışmaları, işçi sendikaları ve antimilitarizm gibi önemli konular hakkında toplumu bilinçlendirmek amacıyla yapılıyordu.

AP: Catlett bir keresinde, “Gerçek sanat daima kültürel ihtiyaçtan doğar” demişti. Baskılarında, ırkçılıktan emekçilere ve silahlı şiddete, dönemin toplumsal ve siyasi sorunlarını araştırmıştır. Çoğu baskısı insan haklarının gelişimi ve Amerika’da süregiden eşitlik mücadelesi ile ilgilidir. Aleni ayrımcılık ve kazanç eşitsizliğinden kendisi de muzdarip olan Afrikalı Amerikalı bir kadın olarak Catlett için bu konular çok önemliydi. Eşitliğe olan arzusu ve zorluklara karşın siyahi kadınların gücüne olan inancı, Maraba’dan güncel çalışmalarına pek çok baskısında hissedilmektedir. Harriet (1975) başlıklı çalışmasında Harriet Tubman, “Gizli Demiryolu”nda özgürlük arayışındaki insanlara kılavuzluk etmektedir. Kompozisyona dinamikliğiyle hükmeden duruşu güçlü ve kahramancadır.

JH: Catlett son 70 yıldır Meksika’da yaşamaktadır. Çalışmalarında Meksika’nın geleneksel resim anlayışından etkilenen, Afrikalı Amerikalılara özgü bir siyasi hassasiyeti görebiliriz. Sanat anlayışı, geniş anlamda ırk ve etnik köken konularına eğilerek eleştirel bir bakış getirmektedir. Anne, savaşçı ve hayatta kalmayı başaran biri olarak kadın, sanatçının çalışmalarının ana temalarından biridir ve evrensel olarak tüm kültürlere hitap eder.